पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष भाग 1.djvu/१७४

विकिस्रोत से
यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

कलोपः। अङ्गारपाचित-अङ्गिरस् गन्धर्वका प्राण बचा दिया। इसी दिनसे चित्ररथके अङ्गार रखनेका आधार, आग जलानेका साथ पाण्डवोंको मित्रता हो गई। गन्धर्वराजने बरतन। बरोसौ, अंगोठी, आतिशदान । अर्जुनको दिव्य घोटक और चाक्षुसी विद्या प्रदान अङ्गारिका (सं० स्त्री०) अङ्गार-ठन्, स्त्रीत्वात् टाप। की। ( महाभारत, पादिपर्व, १७० अध्याय । ) १ बरोसो। २ इक्षुकाण्ड । अङ्गारपाचित-अङ्गारपरिपाचित देखो। अङ्गारिणी (सं० स्त्री०) अङ्गार-इन्, स्त्रीत्वात् डीप् । अङ्गारपात्री (सं० स्त्री०) अङ्गारस्य पात्रो, ६-तत् । आग रखनेको बरोसो। अङ्गार रखनेका आधार। अंगीठी, बरोसी, अङ्गारित (सं० क्लो०).अङ्गार-इतच् । तदस्व सञ्जातं तारकादिभ्य आतिशदान। इतच्। पा ५।२।३६ । अङ्गारमिव रक्तवर्ण सञ्जातमस्य । अङ्गारपुष्प (सं० पु.) अङ्गारमिव रक्तवर्ण पुष्य यस्य १ पलाशकलिका, टेसूकी कली। (त्रि.) २ दग्ध- बहुव्री। इङ्गदीवृक्ष, हिंगोटका पेड़। काल प्राय काष्ठ, जली-भुनी लकड़ी। दुपहरी। अङ्गारिन्-अङ्गारि देखो। अङ्गारमञ्जी (सं० स्त्री०) अङ्गारा रक्तवर्णा मञ्जी | अङ्गारोय (सं० वि०) अङ्गार प्रकृतिरूपार्थे छ। यस्याः, बहुव्री०। करोंदा। अङ्गारभ्य एतानि। दग्ध काष्ठ, जलो हुई लकड़ी। अङ्गारमञ्जरी (सं० स्त्री०) अङ्गारा रक्तवर्णा मञ्जरौ | अङ्गिका (सं० स्त्री०) अङ्ग-इन्-कन् स्वार्थे, स्त्रीत्वात् यस्याः, बहुव्रो०। करोंदा। टाए। अङ्गमावृणोति । १ कञ्चुक, चोलो। २ अंगिया, अङ्गारमणि-अङ्गारकमणि देखो। कुरतौ। अङ्गारमती (सं० सी०) राजा कर्णकी पत्नौ। अङ्गिन् (सं० त्रि०) अङ्ग-इन् अस्त्यर्थे । शरीरी, अङ्ग- अङ्गारवल्लरी (सं० स्त्री०) एक प्रकारका करोंदा। विशिष्ट, अङ्गवाला, जिसके अजा हों। गुञ्जा, घंघचौ। चिरमटो। अङ्गिरस् (सं० पु०) अगि-गती अस्-इरुट् । अङ्गिराः । उण् । अङ्गारवल्लिका (सं० स्त्री०) अङ्गारा रक्तवर्णा वल्ली, ४।२३५ । ब्रह्माके हितोय पुत्र। ब्रह्माके दूसरे लड़के। स्वार्थे कन्। कर्मधा० । १ गुञ्जलता, धुंधची। इनको भार्याका नाम शुभा था। वृहस्पति अङ्गिराके २ करोंदा। पुत्र थे। भानुमती प्रथम, राका द्वितीय, सिनिवाली अङ्गारवेणु (सं० पु०) अङ्गारवर्णः वेणुः। अनुशतिका द्वतीय, अर्चिष्मती चतुर्थ, हविष्मती पञ्चम और पुण्य- दौनाच। पा ७२२०॥ रक्तवर्ण बांस । जनिका इनकी षष्ठ कन्या थीं। अङ्गारशकटौ (सं० स्त्री०) शकटी अल्पार्थे डोप। महाभारतमें लिखा है, कि महर्षि अङ्गिराने १ शकटिका, छोटी गाड़ी। (पु०-लौ०) अङ्गारस्य एकबार कठोर तपस्याको आरम्भ किया था। तपो- शकटो, ६-तत्। २ अङ्गारशकट, आगको गाड़ी। बलके कारण उनके शरीरको प्रभासे जगत् ढंक ३ अङ्गार रखनेका क्षुद्र आधार, आग जलाने की गया। उसी समय अग्नि भी तपस्या करते थे। छोटी अंगीठी। उन्होंने सोचा,-'तपस्यामें रहनेसे हमारा तेज नष्ट अङ्गारावक्षेपण (सं० लो०) अङ्गार-अव-क्षिप-ल्युट् हो गया है। मालूम होता है, कि इसी कारण अङ्गारमवक्षिप्यते अनेनेति । १ यद्वारा ब्रह्माने अन्य अग्निको सृष्टि की होगी। इसके अङ्गारको अवक्षेपण किया जाये, जिससे अंगार फेंका बाद अग्निने देखा, कि अङ्गिरा हुताशन-सदृश बन जाये। निक्षेप करनेका पात्र। अङ्गारस्य अवक्षे जगत्को ताप दे रहे थे। तब अङ्गिराने अग्नि- को देखकर कहा, 'आप शीघ्र अग्नि बन पणम्, ६-तत् ; भावे ल्युट । २ अङ्गारक्षेपण, अंगारका फेंकना। अपने अधिकारको ग्रहण कोजिये। मैं आपका अङ्गारि (सं० स्त्री०) अङ्गार-ठन् मत्वर्थे । पृषोदरादित्वात् पुत्र हंगा।' इसी प्रार्थनानुसार अग्निने अपना करणे।