पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष भाग 1.djvu/५४४

विकिस्रोत से
यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

अन्तज्वलन -अन्तर्भाव अन्तवं लन (सं० ली.) अन्तः शरीराभ्यन्तरस्य ज्वलनम्। | अन्तर्देश (सं० पु०) प्राचौरका मास्थित प्रान्त, जो शरीरमध्यदाह, जिस्म को अन्दरूनी जलन। पित्ताधिक्य जगह घेरेके भीतर मौजूद हो। ज्वरादिसे अन्तज्वलन उठता है। अन्तर्वार (सं. क्लो०) अन्तरन्तर्गतं हारम्, कर्मधा० । अन्तर्दग्ध (सं० त्रि०). भीतरसे दग्ध, जो अन्दरूनी १ रहमधधस्थित गुप्त द्वार, मकानके दरमियानका तौरपर जल गया हो। छिपा दरवाजा। २ जङ्गला, खिड़की। अन्तर्दधन (स.ली.) अन्तश्चित्त लक्षणया मनोगत 'प्रच्छन्नमन्तार' स्यात् । (अमर) वाक्य वा दधाते दौयते येन, अन्तर्-दध करणे ल्युट् । अन्तधम (स त्रि.) १ बद्धमुख हण्डिकाभ्यन्तरमें सुरावीज, शराबका तुखुम, जो चीज़ खाकर लोग अग्निदग्ध। २ चित्रकाक्षर । अपने पेटकी बात बता दें। अन्तर्धा (सं० स्त्री०) अन्तहानम्, अन्तर्धा भावे अन्तर्दधान (सं० त्रि.) अदृश्य पड़ता हुवा, जो गुम अङ्। अन्तर्द्वान, तिरोधान, व्यवधान, छिपाव, पोशी- हो रहा हो। दगी, गुम हो जानेको हालत । अन्तर्दशा (सं० स्त्री०) दशानामन्तर्गता दशा। अन्तर्धान (स. क्लो०) अन्तर्-धा भावे ल्युट । ग्रह का अन्तर्गत आधिपत्य काल । दशा देखो । तिरोधान, दृश्य पदार्थको अदृश्यस्थानमें स्थिति, अन्तर्दशाह (स.अव्य.) दशाऽस्य मधा, अव्ययौ । पोशीदगी, छिपाव, देख पड़नेवाली चीज को न देख दश दिनके मधा, दश रोज के दरमियान । पड़नेवाली जगहमें मौज दगी। "अन्तर्दशाह स्वाताचे त् पुनमरणजन्मनौ । अन्तधि (स० पु०) अन्तर्-धा-कि। आच्छादन, तावत् स्यादशचिविप्रो यावत्तत् स्यादनिर्दशम् ॥" ( मनु० ५।७८) व्यवधान, अन्तर्धान तिरोधान, अदृश्य होना, छिपाव, अन्तर्दहन. ( स० क्ली) अन्तर्देहमध्ये दहनं सन्तापः, रोक, गुम हो जाना। तत् । १ अन्तर्दाह, अन्दरूनी जलन, ज्वरादिजात “अन्तर्धा व्यवधा पुसि त्वन्तर्धिरपवारणम् । अपिधान-तिरोधान-पिधानाच्छादनानि च। (भमर) मध्यस्थित सन्ताप, बुखार वगैरहसे पैदा हुयी जिस्मके दरमियान रहनेवाली गर्मी। (पु.) जठरानल, अन्तर्धान (सं• क्ली० ) हृदयस्थित गूढ़ विचार, हाजमा। गहरा अन्दरूनी खयाल । अन्तर्दाह (स'• पु०) अन्तदेहमधाजातः दाहः । १ देहके अन्तर्नगर (सं० अव्य०) नगरस्य अन्तर्मधा, अव्ययौ । मधाका दाह, शरीरका भौतरी ताप, जिस्मके दर १ नगरके मधा, शहरमें। (क्ली०) अन्त: नगरम्, मियानको जलन, जिम्मको अन्दरूनी गर्मी। २ कोष्ठ कर्मधा। २ मधानगर, दरमियानी शहर। सन्ताप, मेदेको भड़क। ३ सनिपातज्वर विशेष, एक ३ अन्तःपुर, जनानखाना । तरहका सरशाम । इसका लक्षण इसतरह लिखा है,- अन्तर्निविष्ट (स० त्रि.) अन्तर्गत, अन्तरस्थित, “अन्तर्दाहः शैत्य वहिः श्वयुथुररतिरपि श्वासः । भौतर पहुंचा हुवा, जो भीतर बैठा हो। अङ्गमपि दग्धकल्प सोऽन्त हार्दितः कथितः ॥'. (भावप्र०म० ७म०) अन्तनिष्ट (सं० वि०) अन्तर्धानमें निमग्न, जो अन्तर्दुःख (सं० त्रि०) खिन्नचित्त, परेशान्-दमाग़, अंदरूनी खयालमें डूब रहा हो। दुःखित, गमगीन, उदास। अन्तर्भवन (सं० लो०) भवनका भौतरी भाग, मकानका अन्तर्दुष्ट (सं० वि०) अन्तर्मनसि दुष्ट दोषो यस्य, जो हिस्सा बाहर हो। बहुव्री । कुटिल मन, जिसका मन दोषयुक्त हो, अन्तर्भाव (सं० पु.) अन्तर्मधा भावः प्रवेशः प्रवेशनं कजतबीयत, जिसका दिल ऐबसे खाली न रहे। वा; ७-तत्। १मधामें प्रवेश करना । अन्तः अन्तर्दृष्टि (स. त्रि.), अपने आत्माको देखते हुवा, अन्तर्गतो भावः, कर्मधा । २.मनका भाव, अभिप्राय, जो अपने ही रूहपर नजर डाले रहता हो। दिलको रगबत, मतलब। 135