पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष भाग 1.djvu/७२८

विकिस्रोत से
यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

अब्द ७२१ २४ नाम " तथा अब अब्द, सन् या साल कहनेसे जिस तरह वर्ष समझते, पूर्व समयमें संवत्सर वा संवत् बोलनेसे उसी तरह विभिन्न राजवंशके राज्यातका निर्देशक विभिन्न वर्ष समझा जाता था। पूर्वकाल भारतवर्ष में प्रधानतः यह कई संवत् व्यवहार होते रहे :- प्रारम्भ-काल १ सप्तर्षिकाल वा लौकिक संवत् ६७७७ ई०से पहले २ बार्हस्पत्य-काल वा षष्टि-संवत्सर ३१२८ ई०से प. ३ कलियुग-गताब्द वा कल्यब्द ३१०२ ई०से प. ४ भारतयुद्धाब्द वा यौधिष्ठिर-संवत् ५ परशुरामचक्र वा सहस्र-संवत् ११७७ ई०से प० ६ बुद्धनिर्वाणाब्द वा बौद्ध संवत्सर ५४३ ई०से प० ७ महावीरमोक्षाब्द वा वौर- ५२७ ई०से प० संवत् (जैन) ८ मौर्याब्द वा मौर्य-संवत् ४७२ ई०से प० ८ सलौकी संवत् ( Era of the ३१२ ई०से प० Seleukidee ) १० पार्थिव-संवत् ( Era of Parthia) २४७ ई०से प. ११ मालव-गताब्द वा विक्रम संवत् ५७१ ईसे प. १२ ग्रहपरिवृत्तिचक्र २४ ई०से प० १३ शकभूपकाल, शकाब्द वा शक-संवत् १४ चेदि वा कलचुरि-संवत् १५ गुप्तकाल वा गुप्त-संवत् १६ वलभीकाल वा वलभी-संवत् तथा १७ हर्षाब्द वा श्रीहर्ष-संवत् १८ पुराब्द ( पार्वत्य स्वाधीन त्रिपुरामें प्रचलित अब्द) १९ कोलम्बाब्द ( कोल्लम अन्दु ) वा परशुरामाब्द वा परशुराम संवत् २० नेवार अब्द वा नेपाली संवत् ८८०ई० २१ चालुक्य-संवत् २२ सिंह-संवत् (शिवसिंह-सवत्) २३ लल्मणसेनाब्द वा लक्ष्मण-संवत् (ल. सं.) Vol. 1. 181 चैतन्याब्द ( महाप्रभु चैतन्यदेवके जन्मदिनसे) २५ राज्याभिषेकाब्द वा शिवसंवत् ऊपर कहे हुए भिन्न-भिन्न अब्दोंके अतिरिक्त पाश्चात्य, प्राच्य और मुसलमानोंके प्रभावसे दूसरे भी कई अब्द प्रचलित हुए थे, यथा- २६ ब्रह्म संवत् (ब्रह्मदेशीय बौद्धोंका पवित्र अब्द)- सन् ई०से ५४३ पहले। २७ ईस्वी या स्रष्टाब्द-इसा-मसोहके जन्मदिन १ली जनवरीसे, रोमक-पञ्चाङ्ग वर्णित ७५३ अब्द वा जुलियन अब्दके ४ वें असे प्रारम्भ । २८ यवहोपका प्रचलित शकाब्द-७४ ईस्वीसे प्रारम्भ । २८ बालिहोपका प्रचलित शक-८१ ईस्वीसे आरम्भ । ३० हिजरी-पैगम्बर मुहम्मदके मक्कासे मदीना भागनेका दिन, ६२२ ईखोकी १६वों जुलाईसे प्रारम्भ। ३१ इराणी जलाली-(Yazdezard Era) ६३२ ईस्खो को १६वीं जूनसे प्रारम्भ। ३२ ब्रह्मदेशका प्रचलित मगी-६३८ ईखोसे प्रारम्भ। ३३ मालिको जलाली-१०७८ ईस्खौके मार्च महीनेसे प्रारम्भ। ३४ सुर सन् ( अरबी अब्द)-हिजरौके १३वें अकसे आरम्भ। यह १३४४ ईखोसे महाराष्ट्र देशमै प्रचलित हुआ था। ३५ बंगला सन्-सुलतान हुसेन शाहके समय यह सन् चला रहा। ३६ फसली सन्–यह हिजरीके ४ वर्ष बाद गिना जाता और १५५६ ईस्वौसे प्रचलित हुआ है। ३७ विलायतो या अमली सन्-यह उत्कल (उड़ीसा)में १५५६ ईस्खौसे प्रचलित हुआ है। ३८ तारीख-ई-इलाही-यह सम्राट अकबर द्वारा १५८४ ईस्वी में प्रवर्तित किया गया था। ३८ बीजापुरी जुलुस सन्-यह बीजापुरके २रे आदिल शाह द्वारा १६५६ ईखौमें चलाया गया था। ४० परगणाति सन्-मुसलमानोके समय पूर्ववङ्गमें सन् ७८ ई० २४८ ई. ३१८ ई. ६२१ ई० ८३४ ई. १११४ ई. १११८ ई.