पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष भाग 1.djvu/१६०

विकिस्रोत से
यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

अशोक-पुष्य डारा अङ्गन्यास–अङ्गराज या मानसिक शोक न होनेकी कामनास स्त्रियां अङ्गमर्द (स. पु०) अङ्ग-मृद-अच् । अङ्ग मृट्नातीति । अशोकषष्ठीका व्रत करती १ शरीर मलनेवाला भृत्य, वह नौकर जो हाथ पैर इम कारणसे भी यह अङ्गनाओंका प्रिय वृक्ष दबाये। संवाहक । अङ्गमईक । अङ्गमः । २ हड्डियों- हो सकता है। कहते हैं, कि स्त्रीके पैरसे ठोकर का फूटना। हडिडयांमें पौड़ा। मारने पर अशोकवृक्ष फुन्न उठता है । “पादाघातादशीकं अङ्गमदक (स० पु०) अङ्ग-मृद-खल, अङ्ग मृदुना- विकसति ।" (साहिन्यदर्पण) (त्रि०) २ स्त्रियोंका प्रिय । तौति । जो नौकर शरीर दबाये । (त्रि०) अङ्गमर्दन- अङ्गन्याम (सं० पु०) अङ्गषु अङ्ग शुदिहतोरङ्गषु हृदया कारक, देह दाबनेवाला। दिषु मन्त्रविशेषस्य न्यासः । तन्त्रोक्त मन्त्रोच्चारणपूर्वक अङ्गमदन (स० क्लो०) अङ्गाका मर्दन, जिस्मको हाथर्स हृदयादिको स्पर्श करना । तन्त्रशास्त्रक मालिश । देह दबाना। मन्त्र पढ़ते हुए एक-एक अङ्ग छुना। जैसे,—ओम् अङ्गमर्दिन् (स० पु०) अङ्ग-मृद-णिनि। १ देह दाबने- क्रां हृदयाय नमः। ओम् क्रों शिरसे स्वाहा । ओम् वाला व्यक्ति। (त्रि.) २ शरीर मलनेवाला। (स्त्री) डीप, ● शिखायै वषट्। ओम् के कवचाय हु। ओम् क्रो अङ्गमर्दिनी। नेत्रत्रयाय वौषट् । ओम् क्रः करतल-पृष्ठाभ्यां फट् । अङ्गयज्ञ (स० पु०) कर्मधा। यज-नङ् यज्ञः । अङ्गपाक (सं० क्ला०) १ अङ्गका फोड़ा, जिस्मका यजयाचयतविच्छप्रच्छरक्षी नङ् । पा २२।१०। अप्रधान यज्ञ, सड़ना । फोड़े-फुनसोका रोग। ग्रहयागादि। अङ्गपालि (सं० पु०) अङ्गपाल-इ। अङ्ग पाल्यते संपूज्यते अङ्गरता (स० पु०) अङ्गन रक्तः, ३-तत् । इत्यम्भू तल्लक्षणे । पा अनेन। आलिङ्गन, हमागोशौ। २।३।२१ । रञ्ज-क्त रक्त। १ वृक्षविशेष। २ काम्पित्य अङ्गपालिका (सं० स्त्री०) अङ्ग-पाल-गवु ल । अङ्ग पाल देशमें उत्पन्न लाल रङ्गका एक चूर्ण। ३ गुण्डा- यति या सा आप, अङ्गपालिका। देहपालनकर्ती, रोचनी । (त्रि.) ४ रक्तात, लालोलाल। धाय, पानी। (पु०) अङ्गपालक। अङ्गरक्षणी (सं खो०) अङ्ग-रक्ष-ल्युट करण । अङ्गप्रायश्चित्त (सं० क्लो०) ६-तत्। पञ्चशूनाके लिये शरीरका रक्षण, जिस्मको हिफ़ाजत। स्त्रीत्वात् पापक्षयकी क्रिया। एक प्रकारका दान । अङ्ग रक्षतेऽनया। २ अङ्गवाण। शरीर अङ्गप्रोक्षण (स. क्लो०) शरीर पोंछना, देह अंगोछना । रक्षाका कवच । ३ अंगरखा। अङ्गभङ्ग (स० क्लो०) १ अङ्ग टूटना या नष्ट होना । अङ्गरक्षा ( स० स्त्री०) अङ्गको रक्षा, जिस्मकी २ स्त्रोका कटाक्ष। हिफ़ाज़त। अङ्गभङ्गी (स• क्लो०) १ हावभाव। २ स्त्रियोंको अङ्गरबाड़ी, छोटेनागपुरके अन्तर्गत सिंहभूम जिले- मोहिनी क्रिया। वाले सरन्द पर्वतका एक शृङ्ग । यह सिंहभूम अङ्गभाव (सं० लो०) गाने में अङ्ग मटका भावका बताना। जिलेके सदर-शहर चाइबाससे तीन कोस पश्चिममें अङ्गक सञ्चालनसे मनके भावको प्रकट करना। अवस्थित है। यह २१३७ फुट ऊंचा है। अङ्गभू (स० पु०) अङ्गाद् भवतीति, भू-क्विप् । १ पुत्र । अङ्गरस (सं० पु०) पत्तेया छालको कुचल कर निकाला २ काम। (त्रि.)३ अङ्गजात। जिस्म से पैदा । गया रस। जो अर्क पत्ते या छालको कुचलकर अङ्गभूत (स' त्रि०) १ अङ्गसे उत्पन्न । देहसे उपजात । निकाला जाये। २ अन्तर्गत । भौतरी। अन्दरूनी। अङ्गराग (सं० पुर) अङ्ग-रञ्ज-घञ् करणे। रज्यतेऽ अङ्गमन्त्र (स० पु०) हृदयादिषु षट्सु स्थानेषु न्यासस्य नेनेति । घत्रि च भावकरणयोः । पा ६।४।२७। गात्रमें लेपन मन्त्रः । ७-तत् । अङ्गन्यासका तन्त्रोक्त मन्त्रविशेष । करनेका चन्दन आदि सुगन्ध द्रव्य। अङ्गन्यास देखो। अङ्गराज् (स० पु०) राजु-क्विन् । अङ्गदेशेषु राजते । १ ङो।