पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष भाग 1.djvu/१९१

विकिस्रोत से
यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

-अच्छोदा १८४ अच्छन्दस्- सिघि-शुभिभ्यो रक्। उण् २०१३॥ नास्ति छिद्रम् स्खलनं अराजक, बेहुकूमत ; जहां किसी बादशाहका हुक्म न माना जाये। अङ्गहीनता रन्ध वा यन, बहुव्री० । १ रन्धशून्य, चदि-असुन् अच्छन्दस (सं० त्रि०) २ दोषशून्य, बेऐब। विना छेदका। ३ अङ्गहीनता- छन्दस। चन्देरादेव छः । उण ४।२१८। नास्ति छन्दः वेदो यस्य । रहित, जिसका कोई अजो बिगड़ा न हो। ४ भ्रान्ति- १ अनुपनौत। २ वेदाधायनशून्य । ३ नास्ति छन्दः परि रहित, भूलसे बाहर। श्राध्यागादिक्रियाके बाद. मितमात्राक्षरादिवाक्यानि यत्र । पद्य नहीं, गद्यका ; इस तरह उच्चारण करना होता है- नजम नहीं, नम्रका। ४ अभिप्रायशून्य, बेमतलब ; 'यच्छिद्रं पूजने मम तत्सर्वमच्छिद्रमस्तु । ऊटपटांग। अर्थात् पूजादि क्रियामें यदि कोई त्रुटि रह गई हो, अच्छभल्ल, अच्छोभल्ल (सं० पु०) अच्छं आभिमुख्येन तो उसका दोष दूर हो जाये भल्लति हन्ति। अच्छ-भल्ल-अच् । भल्लूक, भाल ; अच्छिद्रावधारण (सं० लो०) अच्छिद्र-अव-ध-णिच्- रोछ । ल्युट। यागादि क्रियासम्पन्नतया 'अच्छिद्रमन्तु' इत्यव- अच्छर-अक्षर देखो। धारणवाक्यम् । १ यागादिका अच्छिद्रावधारण अच्छरा (सं० अप्सरा) अप्सरा देखो। वाक्य। २ कार्यको निष्पत्ति। अच्छा (स० स्त्री०) अं विष्णु व्यति। के च । पा| अच्छिन्न (स० वि०) न-छिट्-क्त कर्मणि, नञ्-तत् । ६।१।७३। विष्णुका आच्छादन निर्मला। रदाभ्यान्निष्ठाती नः पूर्वस्य च दः। पा ८।२।४२ । १ छिन्न नहीं, अच्छा (हिं० वि०) १ उत्तम, भला। २ बढ़िया, छेदनभिन्न ; न टूटा हुआ। २ समग्र, पूरा। उम्दा। ३ रोगरहित, तनदुरुस्त; भला-चङ्गा। अच्छिन्नपत्र (स० पु०) न छिन्नानि खण्डितानि पत्राणि (पु०) ४ भला आदमौ। ५ बड़ा बूढ़ा। (क्रि०-वि.) यस्य, बहुव्रौ०। १ शाखोट वृक्ष, सिहोरा। (क्लो०) ६ भली भांति, खूब। कर्मधा० । २ छिनपत्र नहीं, समूचे पत्तोंका पेड़। अच्छाई (हिं० स्त्री०) भलाई, उत्तमता। अच्छुप्ता (हिं॰ स्त्री.) अक्षुप्ता, जैन-सम्प्रदायको अच्छापन (हिं० पु०) भलाई, अच्छाई। देवौविशेष। अच्छावाक (सं० पु०) अच्छ-वच-घञ्। अच्छं अच्छेद्य ( स० त्रि.) न छेत्तुमर्हति, छिद अर्ह अर्थे निर्मलं वक्तौति। सोमयागमें होताका सहकारी कर्मणि यत्। जो छेदन किया न जाये। जिसे छेद ऋत्विक् । न सकें। अच्छावाकसामन् (सं० लो०) अच्छावाकेन गेयं अच्छदिक (स.वि.) न-छेद-ठक् । छदादिभ्यो नित्यम् । साम। सोमयागमें होता सहकारी ऋत्विक् द्वारा पा ५।१६४। न छेदं नित्यमर्हति। छेदन करनेके योग्य गय सामवेदके वह मन्त्र जो होताका सहकारौ नहीं। छेदनेके नाकाबिल । ऋत्विक् विधिपूर्वक गाता है। इसका दूसरा नाम अच्छोत (हिं० वि०) १ पूर्ण, पूरा। २ अधिक, उइंशीय है। ज्यादा। ३ बहुल, बहुत । अच्छावाकीय (स० क्लो०) अच्छावाकस्य ऋत्विग्- अच्छोद (स० को०) अच्छ निर्मलं उदकं यस्य । भेदस्य कर्म भावो वा । अच्छावाक नामक ऋत्विक्का उदकस्योदः संज्ञायाम् । पा ६३५५७ । संज्ञाधामुत्तरपदस्य उदकशब्दस्य कर्मादि। उदादशी भवतीति वक्तव्यम् । ( कात्यायन।) कैलास पर्वतका अच्छा-वच्छा-अच्छा देखो। एक सरोवर। कादम्बरीमें इस सरोवरका विषय अच्छिद्र (सं० वि०) छिट्-रक् छिद्रम् । स्फायि-तच्चि- उल्लिखित है। बञ्चि-शकि-चिपि-शुदि-सृपि-टपि--दृपि-वन्द्य न्दि-श्विति-इत्यजिनौ-पदि-मदि- अच्छोदा (स'० स्त्री०) अच्छोदसरोवरसे निर्गता नदी- मुदि-खिदि-विदि-भिदि-मन्दि-चन्दि-दहि-दसि-दम्भि-वसि-वाशि--शौङ-हसि विशेषका नाम । 1