पृष्ठ:हिन्दी विश्वकोष भाग 1.djvu/२९५

विकिस्रोत से
यह पृष्ठ अभी शोधित नहीं है।

२८८ अत्यसम-अत्याल नामी। मालाधर, पृथिवी, शिखरिणी और हरिणी । अत्यादित्य ( स० वि०) १ सूर्य से बढ़कर, आफताबसे इत्यादि। अफजल। २ सूर्यमन्डलको भी उल्लङ्घन करके जाने- प्रत्यसम संत्रि०) बहुत ऊंचा-नौचा, निहायत वाला योगीखर। नाहमवार। अत्याधान (स० अव्य.) १ अग्न्याधानके अतिक्रमसे। अत्यहम् (सं० त्रि.) मुझसे बढ़कर, मुझसे अति-आ-धा-ल्यु ट, अतिशयितमाधानम् । (क्लो. अफजल। २ ऊपर स्थापन, अपरका रखना। ३ अतिक्रमण, अत्यङ्ग (स० त्रि.) १ एकदिनसे समयमें अधिक, लांघ जाना। ४ सम्बन्धमात्र। ज्य ठमतिक्रम्य एक रोजसे वक्त में ज्यादा। २ दिनसे भी बढ़कर। आधानम्, अतिक्रा०-तत् । ५ ज्येष्ठको अतिक्रम अत्याकार (सं० पु०) अतिशयेन आकारः, अति-आ कर अग्न्याधान, ज्येष्ठका अग्न्याधान न होते क-घञ्। १ तिरस्कार, बेइज्जती। २ अपयश, बद. कनिष्ठका अग्न्याधान । यह व्यवहार अत्यन्त शास्त्र- अतिशयित आकारः शरीरम्, प्रादि-तत् । गहित है,- ३ प्रकाण्ड शरीर, लम्बा-चौड़ा जिस्म। (त्रि०) "अग्रजोऽस्य यदानगिरधिकार्योऽनुजः कथम् । अतिशयित आकारः शरीरं यस्य, बहुव्रौ । दौर्धा- अग्रजानुमतः कुर्यादग्रिहोवं यथाविधि ॥" कार, बृहत्कलेवरविशिष्ट ; कद्दावर। अत्यानन्दा (सं० स्त्री०) कफजन्य-योनिरोग-विशेष । अत्याग (सं० पु०) न त्याग, त्यज-घञ्; अभावार्थे इस रोगके होनेसे स्त्री ग्राम्यधर्मसे सन्तोष नहीं नञ्-तत्। त्यागाभाव, ग्रहण, न छोड़ना। पाती, यानी कितने हो सहवाससे भी वह सन्तुष्ट अत्यागिन्, अत्यागो (सं० त्रि.) न-त्यज-धिगुन्। नहीं होती। अत्यानन्दा न सन्तोष ग्राम्यधन्मण विन्दति। (भावप्र०) जो कर्मको फलाकाङ्क्षा रखके कर्मानुष्ठान करे, अत्याप्ति (सं० स्त्री० ) पूर्ण विज्ञप्ति, पूरी पहुंच। त्यागिभिव; फायदा उठानेकी तबीयतसे काम अत्याय (सं० पु.) अति-इण् -ण् । १ अतिक्रम, करनेवाला, त्याग न करनेवाला, न छोड़नेवाला। कसरत। २ अत्यन्तलाभ, अजहद फायदा। (त्रि.) अत्याचार (सं. पु०) नियमातिक्रान्त आचारः, अतिक्रान्त आयम्, अतिक्रा०-तत्। श्यायधासुसंस तौ- प्रादि-स० । १ आचार-सदाचारका उल्लङ्घन, अन्याय ; रणवसावहलिहरिषचसय। पा ३६१६१४१ । लाभका, ज्यादती, जुल्म। २ असङ्गत आचरण, बुरा चलन। निहायत फायदेमन्द। ३ यथेच्छाचरण, पाखण्ड । अत्यायु (स. क्लो०) अति-आ-या-कु। १ यज्ञीय पात्र- अत्याचारी (सं० त्रि.) १ अत्याचार करनेवाला, विशेष, एक खास बरतन जो यज्ञमें काम आता है जालिम। २ ढोंगी, पाखण्डी। २ अधिक आयुका पुरुष, वृद्ध । अत्याज्य (सं० त्रि.) न-त्यज अर्हे ण्यत्, न कुत्वम् । अत्यारक्ता (सं० स्त्री०) जवापुष्पवृक्ष, चमेली। त्यजिपूज्यीय । (काशिका.) त्वजेरुपरख्यानम् । ( पतञ्जलिः) | अत्यारूढ़ि (सस्त्री०) अति-आ रुह-क्तिन् । १ अति- अत्यजनीय, त्यागकरनेके अयोग्य, जो छोड़ा न शय आरोहण, अजहद चढ़ाव। २ अतिशय विख्याति, जा सके। अज़हद नामवरी,- अत्यादर (स० पु०) अतिशय मान, ज्यादा इज्जत । "अत्यारूढिर्भवति महतामप्यप, शहतुः।” (शकु०) अत्यादान (स• त्रि०) अतिक्रान्तं आदानम्, अतिक्रा० अत्याल (सं० पु०) अति-श्रा-अल् अच्, अतिशयन 'तत्। आदान-अतिक्रान्त, बहुत ज्यादा अलति अचिरेण समन्तात् पर्याप्नोति। रक्तचित्रक, लेनेवाला। (क्लो०) अतिशयितमादानम्, प्रादि लालचित्रक। यह सदावसन्तो झाड़ी शिकम और 'स। २ अत्यन्त पादान, बहुत ज्यादा ले लेनेको खसियाको उपत्यकाओंमें स्वतन्त्रभावसे उत्पन्न होती हालत। है। इसकौं जड़ पोस कर लगानेसे शरीरपर फफोले १